De oorlog in Oekraïne gaat om Rusland, niet om Oekraïne
Er bestaat een hardnekkig misverstand over de oorlog in Oekraïne. Namelijk dat deze over Oekraïne zou gaan. De oorlog gaat namelijk over Rusland. Rusland heeft last van een minderwaardigheidscomplex. Dat Rusland niet langer een grootmacht is, komt door het Westen. Vindt u dit een opmerkelijke constatering? Als je naar Ruslands uitspraken kijkt, dan is dat wel hoe ze er vaak naar kijken. Want het ligt nooit aan henzelf.
Rusland als slachtoffer
Sommigen stellen dat de oorlog in Oekraïne én zelfs de Russische inval de schuld was van de NAVO, namelijk omdat het Westen het NAVO-lidmaatschap aan Oekraïne zou willen opdringen. Mensen als Jeffrey Sachs en John Mearsheimer ontkennen zelfs het Russisch imperialisme. Natuurlijk iedereen kan een andere mening, een andere conclusie trekken uit wat zich de afgelopen 3 jaar in Oekraïne heeft voltrokken, maar Russisch imperialisme is er. Deal with it. Dat wil zeggen er is vanuit Rusland een intentie om de bezette gebieden te de-Oekraïniseren en te Russificeren. Rusland noemt het eufemistisch de-nazificatie. Ook bij u zouden alle alarmbellen moeten gaan rinkelen.
Beyond Ukraine
Als we uitzoomen van de huidige oorlog in Oekraïne dan valt namelijk op dat de oorlog in Oekraïne, geen incident is, maar een illustratie van een patroon. Het is bovendien niet iets van Poetin, het bezetten van buurlanden, direct of indirect. Dat is bijna een Russische traditie.
In de vroege jaren negentig was het de zogenaamde liberaal Boris Jeltsin die van Transnistrië een marionettenstaatje maakte. En ook voor Abchazië had Rusland een vergelijkbaar lot in gedachten. Bovendien voerde Rusland nog voor Poetin de twee Tsjetsjeense Oorlogen. Toch voeren mensen nog altijd het NAVO-argument aan. Volgens velen zou het Russische militaire ingrijpen verklaard moeten worden aan de hand van een dreigende NAVO-uitbreiding. Eerst in 1999 naar landen zoals Polen en later naar de Baltische landen en vervolgens de dreiging van het NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne.
Verklaar u nader
Mijn tegenvraag aan dit argument is, hoe verklaar je dan het Russische imperialisme onder de Russische tsaren en ook dat van de Sovjet-Unie? Ik heb ooit van Hubert Smeets gehoord dat de Sovjet-Unie in feite een voortzetting van het tsarenrijk was, gezien het imperialisme doorging. Ook het argument dat de Krim werd ingenomen ‘vanwege de vrees voor een NAVO-basis op de Krim’ is natuurlijk ongeloofwaardig. Zie hoeveel oorlogen er vooral vanwege religieuze redenen en vanwege imperiale honger is gevoerd op (en om) de Krim.
Toch blijven mensen vasthouden aan het feit dat Rusland vooral door het Westen hiertoe is gedwongen. Nee, aan Rusland zelf kan het allemaal niet gelegen hebben. Dat Rusland zelfs in 2005 pogingen heeft ondernomen om het ‘separatisme’ te steunen doet niet ter zake. Velen weten wat er in 2014 is gebeurd. Dat Rusland zogenaamde separatisten heeft gesteund, om te proberen de Donbas veilig te stellen en zelfs na 3 jaar oorlog is Rusland dat nog niet gelukt. Maar wat mensen vaak niet weten, is dat Rusland al in 2005 heeft geprobeerd een burgeroorlog te ontketenen in Oekraïne. Iemand die hier een heel belangrijke rol inspeelde was de burgemeester van Moskou.
Oost-Europese landen
Daarom gaat de oorlog in Oekraïne ook om Rusland. Om Rusland dat zich niet wenst te schikken in de huidige status quo. In de situatie waarin Centraal en Oost-Europese landen er eenmaal zelf voor hebben gekozen zich aan te sluiten bij de EU en NAVO. Dat komt niet omdat ze daartoe zijn gedwongen, dat komt omdat de Russische Tsaren en de Sovjet-Unie eeuwenlang hebben geprobeerd ze te bezetten en daar ook bijzonder goed in geslaagd zijn. Na de val van de Sovjet-Unie hebben ze de kans met beide handen aangegrepen om zich aan te sluiten bij een militair bondgenootschap dat juist Russisch imperialisme probeert te bestrijden. Ook de zogenaamde belofte die aan de Sovjetunie zou zijn gedaan, betrof een belofte van troepverplaatsing naar Oost-Duitsland. Gorbatsjov heeft toegegeven dat er nooit sprake is geweest van een belofte. Het is namelijk zo dat Rusland doorgaans de aanjager is van NAVO-lidmaatschap. Landen als Polen en de Baltische en nu ook Oekraïne wilden lid worden uit angst voor Rusland. De geschiedenis gaf ze daar voldoende redenen toe.
Rusland aanjager van de NAVO
Voor de oorlog in Oekraïne (de grootschalige) was er geen meerderheid voor NAVO-lidmaatschap in Oekraïne, de Maidanrevolutie ging om de EU, niet om de NAVO. Sinds de invasie natuurlijk wel, en ook met deze oorlog heeft Rusland Finland en Zweden een U-turn laten maken. Als Rusland aandelen in de NAVO had, dan waren ze erg rijk geworden.
Rusland kijkt verder dan Oekraïne
De boodschap is dus, de oorlog in Oekraïne gaat helemaal niet over Oekraïne. Rusland wil namelijk veel meer hebben dan Oekraïne. Rusland wil weer een grootmacht zijn. Niet voor niets stuurden ze in december 2021 een ultimatum naar het NAVO-hoofdkwartier waarin werd geëist dat alle troepen de toegetreden landen sinds 1999 zouden verlaten. Ook heeft Rusland meerdere keren de onafhankelijkheid van de Baltische landen ter discussie gesteld. We weten allemaal wat dat zou kunnen betekenen. En dus is vrede sluiten met Rusland en Oekraïne dwingen gebied af te staan de verkeerde keuze. Het lost niks op. Hoewel ik graag wil dat de oorlog stopt en Oekraïners willen dat ook, moet je zien te voorkomen dat je hiermee geen gevechtspauze legitimeert. Waardoor Rusland vervolgens weer de oorlog hervat over een jaar en deze pauze slechts gebruikt om aan te sterken. Bovendien met de huidige bewapende militairen en de Russische oorlogseconomie (hoewel de lage olieprijs Ruslands oorlogseconomie onder druk zet), kunnen de Baltische landen en zeker Moldavië ook ten prooi vallen aan Rusland. Dit gaat niet om Oekraïne, dit gaat om Rusland dat eist weer groots te worden. Weer de wereldmacht te zijn die de Sovjet-Unie ooit was of pretendeerde te zijn.
Over de auteur
Nieuw hier? Ik ben Hidde Bouwmeester. Freelance historicus in de internationale betrekkingen en publicist. Al mijn artikelen en al mijn analyses zijn te lezen zonder betaalmuur, zodat iedereen het kan lezen. Maar met een (kleine) donatie maakt u wel mijn werk mede mogelijk.