Een talkshow-avond moet vooral gezellig zijn, geopolitiek doet u maar ergens anders
Met de dag neemt het risico toe op een militaire confrontatie tussen twee kernmachten. U merkte er waarschijnlijk niets van. Onze talkshows hadden andere prioriteiten. Het nieuwe Koningslied was belangrijker. Althans, dat vond de redactie van Bar Laat.
Een conventionele oorlog tussen India en Pakistan zou desastreuze gevolgen hebben. Niet alleen voor de regio, maar ook voor Europa. Toch had u het zomaar kunnen missen: twee nucleaire mogendheden die elkaar in de haren dreigen te vliegen. Het motto bij veel talkshows luidt: het moet wel gezellig blijven. U wordt geacht mee te kunnen praten over BN’ers en hun nieuwe liefdes. Of u dat nu wilt of niet. Het nieuwe liefje van Dave Roelvink of een relletje rond Johan Derksen scoort beter dan de dreiging van een oorlog tussen twee kernmachten. Toon dit fragment aan een historicus over een paar decennia en hij zal het omschrijven als de eerste tekenen van verval.
Er staat veel op het spel
India en Pakistan zijn niet zomaar twee landen; het zijn twee kernmachten. Volgens recente tellingen heeft India inmiddels het grootste inwonersaantal ter wereld. Een oorlog tussen Pakistan en India zou desastreuze gevolgen kunnen hebben voor de internationale veiligheid en de wereldhandel. Maar wie afgelopen donderdag Bar Laat aanzette, merkte daar niets van. Heeft de Publieke Omroep niet de primaire taak om mensen daarover te informeren? Juist mensen die zich doorgaans niet met geopolitiek bezighouden. Het conflict tussen Pakistan en India gaat namelijk niet alleen om de terroristische aanval, maar dat had u wel kunnen denken, vanwege een gebrek aan aandacht hiervoor. Of denkt u ook dat de Eerste Wereldoorlog om Gavrilo Princip en het Servisch nationalisme draaide? Princip die vanuit nationalistische overwegingen de Oostenrijkse kroonprins doodschoot in 1914.
Hoogspanning
De spanningen tussen India en Pakistan liepen donderdag 25 april jl. zo hoog op, dat er beschietingen werden gemeld. Toch bleef het oorverdovend stil op televisie. Niets over de oorlogsdreigingen in Kashmir. Wel over de voorpret voor de Koningsspelen bij Bar Laat. Vergelijk dit eens met talkshows in Duitsland (ZDF) en het Verenigd Koninkrijk (Sky News), waar wél aandacht was voor het risico van een conflict tussen India en Pakistan.
Alles moet simpel zijn
Als er nauwelijks duiding wordt gegeven, dan kunnen mensen al snel een verkeerd beeld krijgen, mocht het uiteindelijk uit de hand lopen. Helaas leven we in een tijd, waarin alles in één pakkende tweet moet passen. De wereld moet verklaard kunnen worden in 300 tekens, of aan een talkshowtafel in drie, hooguit vijf minuten. En als je pech hebt, moet je als geopolitiek strateeg een issue uitleggen aan een influencer of volkszanger ‘die ook het een en ander heeft gezien op Instagram en TikTok.’
De belangen zijn er niet minder om
Dat de media nauwelijks aandacht besteden aan de schermutselingen tussen India en Pakistan, betekent niet dat er op de achtergrond geen belangen spelen. Een mogelijke militaire confrontatie tussen Pakistan en India kan vergaande geopolitieke gevolgen hebben. Het zou allereerst een militaire confrontatie zijn tussen twee kernmachten. Daarnaast zou het de regio verder instabiel maken. Maar bovenal, het kan de spanningen tussen China en India aanzienlijk vergroten, omdat China strategische belangen heeft in Pakistan. Vooral grote infrastructuurprojecten in Pakistan zijn voor China van strategisch belang. Een potentiële confrontatie tussen India en Pakistan gaat daarom niet alleen om terroristen. Het gaat om geopolitieke invloed en om de relatie die China met Pakistan heeft. Het gaat om de wereldspeler die India wil zijn. En het gaat erom dat India door China als gelijkwaardig behandeld wil worden.
De aanleiding is de aanslag, maar meer ook niet
Kleine incidenten hebben vaker geleid tot grote conflicten waarin enorme belangen meespeelden. Denk aan de Amerikaanse ‘war on terror’ na 11 september, of aan de moord op de Russische tsaar Alexander II in 1881 door anarchistische zelfmoordterroristen. Hoewel de aanleiding een aanslag van zelfmoordterroristen was, bleken achterliggende spanningen of belangen de doorslag te geven om de vlucht naar voren te nemen.
De band tussen China en Pakistan
Casper Wits, China-expert aan de Universiteit Leiden, zegt over de strategische belangen van China in Pakistan het volgende:
“Al vele decennia is de relatie tussen Pakistan en China erg hecht, vanwege een gedeeld belang om India tegenwicht te bieden. Op dit moment ligt de prioriteit voor China vooral bij het verankeren van Pakistan binnen het eigen Belt-and-Road Initiative (BRI); via de China-Pakistan Economic Corridor (CPEC). Dit grote infrastructuurproject, dat loopt vanaf de Indische Oceaan dwars door Pakistan naar China, moet een alternatieve route worden voor China’s import uit het Midden-Oosten, waardoor het de lastige route via Zuidoost-Azië kan vermijden. Vooral de haven Gwadar in zuidwest Pakistan speelt een centrale rol in China’s plannen om actief te kunnen zijn in de Indische Oceaan, ook militair.
Het is wel zo dat voor de succesvolle afronding van dit hele project China vooral baat heeft bij enige mate van stabiliteit in de regio, en dus niet zal staan te springen Pakistan te helpen in een mogelijke oorlog met India. Bovendien hebben terroristische aanslagen op Chinese arbeiders in Pakistan de relatie recentelijk ook onder druk gezet, en heeft China de aanslag in Kashmir op 22 april jl. veroordeeld.”
China en India
China werkt systematisch aan uitbreiding van zijn economische en maritieme macht, onder meer via de China-Pakistan Economic Corridor. Daarmee versterken ze hun mondiale positie om de confrontatie met grootmachten zoals de Verenigde Staten aan te gaan. De Chinese marine is inmiddels groter dan die van de Verenigde Staten. Dat is niet alleen een bedreiging voor het Westen, maar ook voor India. China’s invloed op Pakistan is aanzienlijk. Pakistan heeft namelijk behoorlijk veel schulden bij China uitstaan, wat Pakistan afhankelijk en zelfs chantabel maakt van China. Pakistan is vervolgens de grootste afnemer van Chinese wapens. Dat betekent dus dat mochten India en Pakistan met elkaar in oorlog raken, dat Pakistan Chinese wapens inzet tegen India. Dat verlaagt de drempel voor een proxyoorlog tussen China en India, aangezien China nu ook al wapens aan Pakistan levert. Daarom gaat het hier om veel belangen, dan enkel een terroristische aanslag. Toch heeft China baat bij stabiliteit en kan China tegelijkertijd ook als mediator optreden.
Belangen van de Europese Unie
Ook de Europese Unie komt bij een eventuele oorlog tussen Pakistan en India voor een lastig dilemma te staan. Sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne en de herverkiezing van Donald Trump blijken zowel Pakistan als India Brussel wat te kunnen bieden. Zo werd Pakistan in 2023 één van de belangrijkste leveranciers van munitie. Hierdoor kon Brussel dit via een omweg aan Oekraïne leveren. De strategische relatie van Brussel met India is dubbelzinnig. Aan de ene kant is Brussel ontevreden dat India goedkope olie en gas bij Rusland afneemt, maar aan de andere kant hebben New Delhi en Brussel gedeelde belangen als het gaat om een blok te vormen tegen een nieuwe Russische-Amerikaanse-Chinese as. Trump lijkt nieuwe invloedssferen te willen vastleggen. Een nieuw soort Congres van Wenen, waarin grootmachten elkaars invloedsferen respecteren. Een ramp voor buurlanden van Rusland, China en de Verenigde Staten natuurlijk.
Rusland mag zijn gang gaan in Oost-Europa, China in Zuid én Oost-Azië en de Verenigde Staten in Amerika en Groenland. Niet alleen de EU-lidstaten, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk zouden hiervan de dupe zijn. Ook India, terwijl India en de Europese Unie een veel grotere economie hebben dan Rusland. Maar de Europese Unie wil liever niet kiezen tussen India en Pakistan.
Een potentiële oorlog zou Von der Leyen hiertoe wel kunnen dwingen. Maar de Europese Unie heeft pijnlijk laten zien onvoorbereid te zijn. Geen keuzes durven te maken of strategie te hebben. En nu, zonder Amerikaans leiderschap, dreigt Europa opnieuw genadeloos door de realiteit te worden ingehaald. Dit keer zal aanmodderen wél consequenties hebben.
Media en geopolitiek, het wil maar niet lukken
We hebben te maken met een ernstig probleem.
Wat als in talkshows elk onderwerp moet scoren en elk thema alleen maar om kijkcijfers draait? En wat als een nieuw Koningslied zwaarder weegt bij redacties, dan een potentiële militaire confrontatie tussen twee kernmachten. Waarom zijn er nog talkshows bij de Publieke Omroep, als ze inmiddels even commercieel zijn als de commerciële zenders?
Een conflict tussen India en Pakistan gaat ook u aan. Het raakt direct de Europese veiligheid. De ernst daarvan wordt zichtbaar als u naar de feiten kijkt. Twee kernmachten op ramkoers, met een mogelijke proxyoorlog tussen India en China. Een Europese Unie die moet kiezen: wapens uit Pakistan of een strategische alliantie met India? Maar wat hoorde of zag u? Bar Laat vond het nieuwe Koningslied relevanter en nieuwswaardiger dan twee ruziënde kernmachten. Dat is het niveau waarop wij tegenwoordig worden ‘geïnformeerd’. Betaald van uw belastingcenten.
Over de auteur
Bedankt voor het lezen. Ik ben Hidde Bouwmeester, historicus in de internationale betrekkingen, publicist en geopolitiek analist. Mijn werk en analyses zijn altijd vrij om te lezen, maar met een eenmalige of maandelijkse donatie, maakt u wel mijn werk mogelijk en steunt u onafhankelijke journalistiek. Wilt u dit soort berichten ook in uw mailbox ontvangen? Dan kunt u zich aanmelden voor mijn Substack.