Er gebeurt wat in Europa: Duitsland wil het sterkste leger van Europa worden
Duitsland wil het grootste leger van Europa worden. In Polen juicht men voor Duitse tanks aan de Russische grens. Sterker nog, Polen roept Duitsland actief op om militair leiderschap te tonen. Poetin en Trump krijgen het voor elkaar: ze laten het taboe van Duits militarisme als sneeuw voor de zon verdwijnen.
Ze zouden genomineerd moeten worden voor de Karel de Grote prijs. Een jaarlijkse prijs voor mensen die bijdragen aan de Europese eenwording.
Als Duitsland de daad bij het woord voegt, zijn we getuige van een historische breuk. Een breuk die mede het gevolg is van het lompe gedrag van Trump en Poetin. Duitsland kon lang niet het sterkste leger van Europa hebben vanwege de schaamte van de Tweede Wereldoorlog. Het lag te gevoelig, vooral in Polen lag Duitse herbewapening enorm gevoelig. Maar onder druk wordt alles vloeibaar. Met dank aan Poetin en Trump wil Duitsland als motor van de Europese Unie, een geopolitieke rol van betekenis spelen. Maar in de geopolitiek anno 2025 tel je simpelweg niet mee zonder sterk leger. Daarom heeft Merz de ambitie om naast economisch ook militair mee te tellen. Met het Franse kernwapen als hypotheek.
Trump verkoopt
Maar Trump verkoopt en Duitsland niet. Duitsland is het alledaagse teletekstbericht. Trump is de voortdurende pushmelding van je smartphone. Hij schreeuwt je het scherm binnen en dat dag in, dag uit. Mensen willen nu eenmaal sensatie en ophef. En daarom kijken ze liever naar een president die van het presidentschap een theatershow maakt, dan naar Duitsland waar ze de politieagent van Europa willen worden.
Laat dit bezinken, want hier gebeurt iets. Duitsland wil het grootste leger van Europa worden en krijgt hierin steun van notabene Polen. Maar de gemiddelde televisiekijker kijkt liever naar de dagelijkse ophef rondom Trump, dan naar Duitsland dat een geopolitieke metamorfose ondergaat. De geopolitieke winterslaap van Duitsland lijkt nu echt voorbij. En dat is nodig ook.
Militarisering
Mochten Merz voornemens verwezenlijkt worden, dan is dat buitengewoon indrukwekkend. Eeuwenlang waren Pruisen en later Duitsland het sterkste leger van Europa. Er werd tegen deze Pruisische militaire mentaliteit opgekeken.
Sinds het Derde Rijk (nazi-Duitsland) was verslagen, werd militarisme vanzelfsprekend taboe. Duitsland werd namelijk opgedeeld door de Sovjetunie en de geallieerden. Het hebben van een sterk leger was niet langer wenselijk voor Europa. Daarom was het sturen van tanks naar Oekraïne ook echt een controversieel vraagstuk in Duitsland. Hoewel ik voorstander ben van de inzet van Duitse tanks en andere wapens op Russisch grondgebied, is het vanuit een historisch oogpunt wel te verklaren dat dit in Duitsland gevoelig ligt.
Ostpolitik
Sinds de jaren 70 heeft Duitsland de Neue Ostpolitik gevoerd. Onder bondskanselier Willy Brandt (1969-1974) werden de banden met de Sovjetunie onderhouden. Er werden zelfs verdragen gesloten om te streven naar vreedzame co-existentie.
De val van de muur betekende niet dat er een einde aan deze politiek kwam. Ondanks dat de kernwapendreiging was weggevallen, wilde Duitsland nog altijd een goede relatie met Rusland onderhouden, ondanks kritiek vanuit de Verenigde Staten en Oost-Europa. Merkel was de personificatie van deze politiek. Merkel hield zichzelf voor een brug te willen zijn tussen Rusland en Oost-Europa. Merkel leek ervan overtuigd dat goede banden tussen Duitsland en Rusland een garantie waren voor een vreedzaam Europa.
Russische interventies
Deze opvatting kwam sinds 2008 steeds meer onder druk te staan doordat Rusland Georgië was binnengevallen. Bovendien, waarschuwden Oost-Europese landen al langer voor hernieuwd Russisch imperialisme en historisch revanchisme. Polen waarschuwde hier al sinds 1993 voor. In de herfst van 2008 stelde Radoslaw Sikorski, de tegenwoordige Poolse minister van buitenlandse zaken dat Poetin gek was geworden. Poetin stelde voor om Oekraïne samen op te delen. Oekraïne bestond simpelweg niet in Poetins ogen. “Maar George een deel is Pools, en de rest dat hebben wij ze gegeven.” Deze woorden van Poetin aan George Bush jr. bleken profetisch in het licht van de oorlog in Oekraïne sinds 2014.
Sinds 2008 werd het Russisch revanchisme steeds zichtbaarder. Eerst in Georgië (2008) en later met de annexatie van de Krim in 2014. Toch was de Duitse politiek er nog steeds op gericht om de banden met Rusland goed te houden. Dat niet alleen, ook maakte Duitsland haar economische model afhankelijk van goedkoop gas uit Rusland. Dit had als gevolg dat Duitsland en ook andere EU-landen chantabel werden en dat ze daardoor de annexatie van de Krim geen conflict met Rusland waard vonden. Precies dat was ook de reden dat Rusland dacht dat ze Oekraïne op 24 februari 2022 konden bezetten zonder dat het Westen onvoorwaardelijk achter Oekraïne zou staan. Daarin kreeg Rusland echter ongelijk. De wederzijdse afhankelijkheid tussen Rusland en de Europese Unie bleek geen zege te zijn, maar een vloek.
Belang Duitsland
Sinds de grootschalige oorlog in Oekraïne was dit model van gasafhankelijkheid failliet. Europeanen braken hun gasafhankelijkheid van Rusland af. Maar dit gebeurde niet vrijwillig. Het was namelijk Rusland dat zelf de gaskraan steeds verder dichtdraaide. In de eerste maanden van de oorlog pleitten Europese leiders tot onderhandelen in de hoop dat er teruggekeerd kon worden naar business as usual.
Post atlantisme
Maar na de eerste shock van de oorlog in Oekraïne bleken Europeanen nog altijd op de Verenigde Staten te moeten leunen. Daarom is het veelbelovend dat de nieuwe Duitse regering het sterkste leger van Europa wil worden. Met andere woorden: mocht de regering Merz de daad bij het woord voegen, dan zijn we getuige van een historische omwenteling in Duitsland. Een Duitsland dat zijn verantwoordelijkheid neemt en probeert de Russische agressie een halt toe te roepen. Want de periode dat de Amerikaanse steun vanzelfsprekend was, die is echt voorbij.
Duitsland, politieagent van Europa?
In Oost-Europa zijn ze altijd bang geweest dat Duitsland en Rusland samen Centraal en Oost-Europa opdelen. Daar zijn historisch genoeg argumenten voor te geven. Maar Duitsland lijkt echt werk te willen maken om de Russische agressie in te dammen. Het voornemen om in Litouwen een vaste Duitse brigade te stationeren wijst daarop. Bovendien doet de Duitse regering geen uitspraken meer over wapenleveranties aan Oekraïne. Daarmee wordt Duitsland strategisch volwassen om de rol als politieagent van Europa op zich te kunnen nemen. Maar hoe kijkt Frankrijk hier tegenaan? Nederland zou het Duitse voorbeeld moeten volgen door geen uitspraken meer te doen over wapenleveranties.
Europe First
Dat Duitsland de wens uitspreekt om het sterkste leger van Europa te worden kan een geopolitieke heroriëntatie worden van historische proporties. Na 80 jaar breekt Duitsland met het taboe van een sterk Duits leger. Maar dat moet ook. We leven in een tijd van geopolitieke verschuivingen op mondiale schaal. Een afwachtend, passief en pacifistisch Duitsland behoort tot een andere tijd. De tijd van vredesdividend en transatlantisme. Een tijd waarin Europeanen geopolitiek verstoppertje speelden. En die tijd is voorbij. Duitsland kan ook niet anders. Zeker gezien Trump openlijk artikel 5 van de NAVO in twijfel trekt en vicepresident Vance er een radicale anti-Europese ideologie op nahoudt. Als de regering Merz de daad bij het woord voegt, dan hebben Trump en Poetin een reus wakker gemaakt. Nu moeten alleen journalisten en nieuwsredacties het nog zien.
Longreads zoals deze schrijven, dat kan tegenwoordig niet meer bij een krant. Kranten betalen nauwelijks. En toch is het belangrijk om context te bieden in deze onrustige tijd. Ik doe het graag, maar het kost wel tijd. Doordat ik 2 tot 3 analyses per week schrijf, kan ik er ook nog eens een baan naast nemen. Daarom wordt een (kleine) bijdrage of abonnement bij mij enorm gewaardeerd. Daarmee maakt u mijn werk mede mogelijk. Dat ik werk kan doen dankzij de steun van mijn lezers, daar ben ik jullie enorm dankbaar voor.