Waarom de 9 mei-parade mij een doorn in het oog is
Vandaag is het 9 mei. In Moskou rollen de tanks weer over het Rode Plein om de overwinning op het nazisme te vieren. Het is me een doorn in het oog. Het is zeker goed dat we stilstaan bij de overwinning op het fascisme, want de Sovjetunie heeft grote offers gebracht. Maar de Russische oorlogshandelingen in Oekraïne roept bij veel mensen associaties op met nazi-Duitsland. En geef ze eens ongelijk: de oorlogsmisdaden in Bucha en Marioepol, de ontvoeringen van duizenden kinderen en het verkrachten van vrouwen roept dit bij velen op. De Tweede Wereldoorlog spreekt simpelweg tot de verbeelding.
Rusland schiet al drie jaar lang bommen af op Oekraïense ziekenhuizen. Maar nu willen ze wél een feestje vieren om stil te staan bij de overwinning op nazi-Duitsland. Ik begrijp dat u, net als ik, daar een nare smaak van in de mond krijgt. Het is cynisme ten top. Het kenmerkt Rusland anno 2025.
Overeenkomsten met Nazi-Duitsland?
De feiten liegen niet: wie naar Ruslands oorlogshandelingen in Oekraïne kijkt, ziet de gelijkenissen met de Tweede Wereldoorlog. Vooral Bucha en Marioepol roepen die verbeelding op. Toch moet je uitkijken voor simplistische analogieën. Nazi-Duitsland stuurde immers krijgsgevangenen van de Sovjetunie naar strafkampen, waarvan slechts enkelen het konden navertellen. De nazi’s beschouwden de Slavische volkeren als ‘untermenschen’, terwijl Rusland de Russische cultuur als superieur beschouwt en wil opleggen aan Oekraïners. En ook dat gaat niet zonder slag of stoot. Volgens Rusland bestaat Oekraïne bovendien niet. Niet als land, niet als taal en niet als cultuur. Rusland wil vooral Oekraïners ‘de-Oekraïniseren’ en noemt het eufemistisch ‘de-nazificatie’. Het leed zal er niet minder om zijn, want Rusland martelt en executeert zelfs Oekraïense krijgsgevangenen. Sommigen worden pas vrijgelaten als ze mentaal gebroken zijn in ruil voor Russische oorlogsmisdadigers. Bucha doet sommige mensen denken aan voorbeelden uit de Tweede Wereldoorlog. Nazi-Duitsland schoot toen weerloze burgers dood, vooral aan het Oostfront. Hoewel die vergelijking niet helemaal accuraat is, is het begrijpelijk dat Bucha deze associatie wel bij mensen oproept.
Verbeelding van mensen
We kunnen het mensen ook niet kwalijk nemen. Want het is Rusland dat duizenden Oekraïense kinderen heeft ontvoerd. Het is Rusland dat gebieden bezet en totaal verwoest om ze vervolgens te ‘de-Oekraïniseren’. Maar wat mensen onmiddellijk doet denken aan nazi-praktijken, is dat Rusland Oekraïners steriliseert, Oekraïense vrouwen verkracht en burgers in koelen bloede executeert, zoals in Bucha. Zelfs al zijn er verschillen, de Tweede Wereldoorlog spreekt nu eenmaal méér tot de verbeelding dan de veldtochten van Catharina de Grote. Dat het Russische handelen in Oekraïne een associatie oproept met nazi-Duitsland, ligt aan niemand anders dan aan Vladimir Poetin. Precies om die reden is het zo cynisch dat Rusland er een feestje van maakt en de overwinning op het nazisme viert. In het Z-symbool van het Russische leger zien sommigen zelfs het 21e-eeuwse hakenkruis.
Wapenstilstand
Een paar dagen geleden kondigde Poetin een wapenstilstand af, enkel bedoeld zodat de 9 mei-parade ongestoord kon doorgaan. Poetin eiste dat Zelensky hetzelfde zou doen. Zelensky stelde een wapenstilstand van 30 dagen voor, maar dat vond Rusland te lang. De door Rusland voorgestelde wapenstilstand is dus allesbehalve bedoeld om een einde te maken aan de oorlog. Rusland is bang dat de 9 mei-parade een fiasco wordt. Na de parade hervat Rusland simpelweg de aanvallen op burgerdoelen. Het is überhaupt de vraag of Rusland op 9 mei geen burgerdoelen in Oekraïne bestookt. Het beeld scheppen van een wapenstilstand is al genoeg. Het is daarom volstrekt logisch dat Zelensky zich niet laat lenen voor dit cynisme. Sterker nog, 9 mei biedt Oekraïne een uitgelezen kans om niet Moskou, maar andere strategische doelen te raken, nu Rusland een aanzienlijk deel van de luchtverdediging naar de hoofdstad heeft verplaatst.
Verheelijking Russisch militairisme
De 9 mei-parade staat allang niet meer voor de overwinning op het fascisme, maar voor de verheerlijking van het Russisch militairisme. Voor velen doet het Russische handelen in Oekraïne juist denken aan nazi-Duitsland en symboliseert het Z-teken het Russisch imperialisme en de oorlogsmisdaden in Oekraïne. Rusland heeft daarmee eigenhandig haar overwinning op nazi-Duitsland en vooral de herdenking ervan teniet gedaan door vrouwen te verkrachten en burgers te executeren in Oekraïne. Het roept bij velen associaties op met de Einsatzgruppen van het Oostfront in de Tweede Wereldoorlog. En zo’n beeld blijft hangen. Bucha werpt zijn schaduw over 9 mei.
Over de auteur
Nieuw hier? Ik ben Hidde Bouwmeester, freelance historicus in de internationale betrekkingen. Mijn analyses en artikelen zijn altijd gratis te lezen voor iedereen. Maar mocht u mijn werk waarderen, dan kunt u middels een eenmalige of maandelijkse bijdrage mijn werk wel mogelijk maken. Hierdoor kan ik geheel onafhankelijk analyses maken en artikelen schrijven. Wil je nu een mail ontvangen als er een nieuwe analyse of artikel online staat? Dan kunt u zich via mijn Substack daarvoor aanmelden.