Kan AI geloofwaardig een podcastscript schrijven en Maarten van Rossem en Tom Jessen naspelen?
“ChatGPT is voor mensen die geen fatsoenlijke tekst kunnen schrijven.”
Aldus Maarten van Rossem, die in zijn podcast AI neerzet als een hulpmiddel voor mensen die het schrijven nooit echt onder de knie hebben gekregen. Een stevige uitspraak en aanleiding voor een bredere discussie.
Want ja, ik deel zijn zorgen. Veel AI-teksten zijn clichématig, vlak, voorspelbaar. Daar heeft Maarten gelijk in. Maar hij onderschat wat AI wél kan betekenen. AI kan ook voor ervaren schrijvers een meerwaarde zijn. Het gaat bij AI niet om gemak, maar om kwaliteit. Dat is het doel. Niet de middelmaat. Want die is slecht. Heel slecht. Dus op dat punt heeft Maarten volkomen gelijk. Maar er is meer….
Als het verschil tussen echt en nep vervaagt
Als we AI-teksten ongefilterd toelaten, raken we iets kwijt. Iets kostbaars wat ons allen lief is: authenticiteit. Iets wat ons mens maakt. Echte journalistiek. Verhalen met rafelranden. Zorgen van mensen, die schuren op sociale media. Wat we overhouden met AI-verhalen is clichématig. Het zijn vaak onechte teksten, gladgestreken en zonder ruggengraat. Ze lijken oprecht. Maar het is Las Vegas-authenticiteit: nagemaakt. Zakkenrollers achter het beeldscherm.
Het probleem is niet de technologie. Wij zijn het probleem. Onze zesjescultuur. En juist daar raken Maarten en ik elkaar: kwaliteit en argumentatie moeten de boventoon voeren in plaats van gemak en onderbuikgevoelens.
Het ligt niet aan de technologie
AI is niet dom. Het doet wat jij zegt. AI werd binnen een paar maanden een hype. Alexander Klöpping stelde in januari 2024 al dat AI de nieuwe tech-revolutie was na de uitvinding van de iPhone. Wie met AI kan werken, heeft ineens een redacteur of sparringpartner tot zijn beschikking. Of voert een denkbeeldig gesprek met Ronald Reagan of Lyndon B. Johnson, de Texaanse strateeg met een feilloos gevoel voor timing en taal.
Maar je moet wel tijd investeren in hoe AI werkt. Doe je dat niet, dan krijg je wat je verdient: holle frasen, platgeslagen teksten en onleesbare zinnen. Want AI verzint niets zelf. Het reageert op wat jij erin stopt. Net als bij het voetbal heeft een spits een goede voorzet nodig om te kunnen scoren.
Geef de AI dus context, richting, inhoud. Alleen dan kan AI echt kwaliteit leveren. En als de output tegenvalt? Dan heb jij de verkeerde koers uitgezet. Van Rossem zegt: AI is voor wie niet kan schrijven. Maar daarmee onderschat hij het potentieel van AI. Mensen die weten hoe ze ermee om moeten gaan, kunnen er hele mooie dingen mee doen. De ontwikkeling is de afgelopen 2 jaar heel snel gegaan. Dat verliezen mensen soms uit het oog benadrukt Klöpping.
Sneller
AI maakt werk zelden écht sneller. Alleen als je genoegen neemt met middelmaat natuurlijk. Clichés herkauwen of doorsnee recepten uittikken, dat lukt AI nog wel zonder ingewikkelde prompt. Maar zodra je méér wilt, een echt verrassende tekst schrijven met originele, authentieke inhoud, dan moet je ineens je best gaan doen. En daar hebben de meesten geen zin in. Vooral Nederlanders niet.
Je kunt AI inzetten om het ritme en de stijl van je tekst te verfijnen, ook als ervaren schrijver. Dat is geen hogere wiskunde. Het is als een bankier met Excel: een handig hulpmiddel. Een AI-machine kan bovendien een rol aannemen. De advocaat van de duivel, de kritische lezer of die zure redacteur die betoogt dat jouw stuk rammelt, terwijl hij zijn eigen deadlines nooit haalt.
Met de juiste input kan zelfs Maarten er zijn voordeel mee doen. Zelfs een lang gesprek voeren met Lincoln of Roosevelt. Een rollenspel met AI doen is Maarten op het lijf geschreven.
Middelmaat
De meeste mensen halen slechts een fractie uit AI. En precies daarin zit het probleem. De gratis versie van AI produceert namelijk precies wat je niet wilt: gelikte middelmaat van een middelmatig reclamebureau waarin alles nep aanvoelt. Zelfs het plastic fruit in de fruitschaal is nep. AI-bedrijven hebben geen belang bij nuance en het bestrijden van desinformatie. Het gaat ze louter om het neoliberale principe van winstmaximalisatie. De antwoorden moeten vooral mensen amuseren. Helaas gebruiken studenten tegenwoordig overmatig veel AI en dat komt de schrijfvaardigheid niet ten goede.
Wat ben ik blij dat ik studeerde voordat AI doordrong tot in de collegezalen. Creativiteit en originaliteit leer je niet van een machine. Dat moet je zelf ontdekken. Wie zijn hele opleiding vertrouwt op AI, verliest iets heel kostbaars: originaliteit. Dan word je een eenheidsworst. Als studenten te snel naar de AI grijpen, zonder eerst zelf de basis te begrijpen en context te scheppen, dan verliezen ze wat onderwijs zo waardevol maakt: de ontdekking van hun eigen stem, hun eigen stijl en hun eigen authenticiteit. Dat maakt ieder mens uniek.
Desinformatie
AI bevestigt je wereldbeeld. Of zelfs je complottheorie. Hoe vager je de prompt formuleert, hoe sterker je eigen denkwereld terugkomt. AI verzint soms ‘feiten’. Hallucineert. En voor sommige gebruikers ziet het er nog betrouwbaar uit ook. De AI heeft de neiging om te pleasen, wat de waarheid niet altijd ten goede komt. Mensen die iets willen checken, worden zo gevoed met misinformatie. Scholieren. Studenten. Iedereen die even snel iets opzoekt. Ze trappen er met open ogen in. Elrond uit Lord of the Rings zei het al: mensen zijn zwak.
Met als resultaat: een post-truth maatschappij. Waarin feiten er niet meer toe doen. En crises worden ervaren, in plaats van dat ze er zijn. Een AI zonder input is tuinieren zonder water. De aardbeien worden niet rijp en zijn smakeloos. Iemand die net begint met tuinieren, kan echter denken dat ze prima te eten zijn. Datzelfde geldt voor AI.
Zelfs Maarten van Rossem kan iets aan AI hebben. Gesprekken voeren met overleden Amerikaanse presidenten. Of zijn eigen zinnen in een heel andere toon zetten. Lekker experimenteren.
Want daar draait het om in de journalistiek: kwaliteit, authenticiteit en originaliteit. Wie kiest voor gemakzucht, zal die drie-eenheid niet creëren. Het probleem is niet de techniek, maar de luie Nederlander.
Experiment
P.S. Dit artikel eindigt met een experiment. Ik heb Maarten van Rossem en Tom Jessen laten reageren op dit stuk van mij, via AI. Hoe? Door ChatGPT te voeden met tien volledige transcripties van hun podcast. Het resultaat: een fictieve aflevering van De Maarten.
Maarten van Rossem – De Podcast
Afleveringstitel: “Is AI alleen voor zesjesschrijvers?”
Duur: ca. 12 minuten
Gebaseerd op het artikel “AI is een hulpmiddel, geen toverstaf” van Hidde Bouwmeester
[0:00–0:07]
INTROMUZIEK – herkenbare jazzy tune
Maarten (voice-over, brommend):
“De meeste mensen die AI gebruiken, willen niet schrijven. Ze willen eruitzien alsof ze schrijven. En dat, Tom, is een fundamenteel verschil.”
[0:08–0:12]
MUZIEK FADES OUT
Tom Jessen (vrolijk):
Welkom bij Maarten van Rossem – De Podcast, waarin ik, Tom Jessen, samen met Maarten praat over de staat van de wereld — geschiedenis, politiek, cultuur en vandaag: kunstmatige intelligentie, zesjes, en een heel origineel artikel.
Maarten (nuchter):
O jee.
Tom:
Nou, wees gerust. Het is geen hypeverhaal. Het stuk heet: “AI is een hulpmiddel, geen toverstaf” — en het is geschreven door Hidde Bouwmeester. Journalist, historicus. En, Maarten: hij citeert jou.
Maarten (knorrig):
Ach gut. Daar gaan we weer.
Tom:
Nou nee. Hij zegt: veel AI-teksten zijn vlak, clichématig — daar heeft Van Rossem gelijk in. Maar… hij vindt dat je één ding onderschat: de meerwaarde van AI voor mensen die wél kunnen schrijven.
Maarten:
Hm. Een interessante stelling. En ik moet zeggen: het stuk is beter dan het gemiddelde online opiniestuk. Hij laat zien dat hij nadenkt. En hij weet tenminste wat een zin is.
Tom:
Hij noemt AI “een hulpmiddel voor kwaliteit — niet voor gemak.” En hij zegt: het probleem is niet de techniek, maar onze zesjescultuur. Daarin, Maarten, raken jullie elkaar.
Maarten (instemmend):
Daar heeft hij gelijk in. De gemiddelde Nederlander wil alles snel, goedkoop en zonder moeite. Dat leidt tot oppervlakkige tekstproductie, die AI alleen maar versnelt. AI maakt niets dommer — mensen maken AI dom.
Tom:
En hij noemt dat “Las Vegas-authenticiteit”: het lijkt echt, maar is nep. Net zoals jij zegt dat AI vaak “doet alsof het denkt”.
Maarten (mompelt):
Ja, dat vond ik wel geestig, die vergelijking. Emotie zonder oorsprong. Daar zit wat in.
Tom:
Hij schrijft ook over de rol van Alexander Klöpping, die AI al vroeg omarmde. En dat AI, als je het goed gebruikt, ook een sparringpartner kan zijn. Zelfs voor jou. Citaat: “Met de juiste input kan zelfs Maarten er zijn voordeel mee doen.”
Maarten (sardonisch):
Nou, dat is vriendelijk verwoord. Ik zie mezelf al een denkbeeldig gesprek voeren met Lyndon B. Johnson via ChatGPT. Wie weet. Maar ik schrijf nog altijd met mijn hoofd. En met pen. En zonder Excel.
Tom:
Hij zegt ook: AI maakt werk niet per se sneller — tenzij je genoegen neemt met middelmaat. En dát, zegt hij, is het échte probleem. De gebruiker die geen moeite doet.
Maarten:
Dat is natuurlijk exact wat ik bedoel. Die hele zesjescultuur is funest. Mensen willen de output van een essay, zonder het denkproces dat eraan voorafgaat. Dan krijg je dus AI-proza zonder inhoud — of erger nog: met verzonnen inhoud.
Tom:
Daar waarschuwt hij ook voor. AI bevestigt je wereldbeeld. Hoe vager je vraagt, hoe meer je je eigen bubbel terugkrijgt. En dan krijg je dus een post-truth samenleving.
Maarten:
Dat is het ware gevaar, Tom. Niet dat AI slimmer wordt dan wij, maar dat wij onszelf dommer laten maken door het gemak. De computer als spiegel. En de meeste mensen kijken niet graag in de spiegel.
Tom:
En dan, Maarten, komt er nog een experiment. Onderaan het artikel.
Maarten (wantrouwig):
O jee.
Tom:
Hij schrijft: “P.S. Dit artikel eindigt met een experiment. Ik heb Maarten van Rossem en Tom Jessen laten reageren op dit stuk via AI. Door ChatGPT te voeden met tien volledige transcripties van hun podcast.”
Met andere woorden: hij heeft ons… laten napraten.
Maarten (na een lange stilte):
Dus… wij hebben dit gesprek al een keer gevoerd. In een AI-simulatie. Op basis van ons eigen taalgebruik?
Tom (grinnikt):
En volgens mij klonk het nog redelijk ook.
Maarten (droog):
Dan is dit dus een remake van een deepfake.
Tom:
Bouwmeester gebruikt het als demonstratie van zijn punt: AI kan overtuigend zijn — mits gevoed met nuance, ritme en structuur. Niet als vervanging, maar als spiegel van de echte stijl.
Maarten (bedachtzaam):
Nou goed. Dan is het dus geen satire, maar een stilistisch experiment. En ik moet zeggen: als iemand de moeite neemt om míjn stijl te analyseren en reproduceren — dan is dat óók een vorm van eerbetoon. Hoe ironisch ook.
Tom:
Dus je bent niet beledigd?
Maarten:
Nee hoor. Als ik ooit word vervangen door een AI die ironisch kan zuchten, dan is dat vooral een bewijs dat de machine iets geleerd heeft. Maar ik blijf erbij: AI maakt niets nieuws. Het imiteert wat het begrijpt — en meestal begrijpt het maar half.
Tom:
Slotvraag dan. Hij eindigt met: “Het probleem is niet de technologie, maar de luie Nederlander.” Eens?
Maarten:
Zeker. En dat is al zo sinds Willem van Oranje. Niets nieuws onder de zon. Alleen de interfaces veranderen.
[12:00] OUTROMUZIEK START
Tom (voice-over):
Volgende week praten we verder over schrijverschap, auteurschap en waarom Maarten gelooft dat je AI alleen moet gebruiken als je zélf eerst hebt leren denken. Tot dan.
[OUTRO FADES OUT]