Wat als Poetin zijn nek breekt?
“Wie sneuvelt in de strijd om het heilige land, wordt van alle zonden gezuiverd en treedt rechtstreeks het paradijs binnen.”
U denkt wellicht dat ik hier de leider van Al-Qaida citeer. Maar dit komt toch echt uit de mond van de Russische patriarch Kirill. Sterven voor Rusland is geen verlies, maar verlossing. Een paspoort naar de hemel. Aldus de patriarch.
Dit is niet alleen Poetins oorlog. Dit is Ruslands oorlog. Meer dan de helft van de Russen vindt dat Oekraïne van hen is en dat het als onafhankelijk land simpelweg niet hoort te bestaan. Poetin noemde de Oekraïense staat zelfs een historische vergissing.
Maar maak je geen illusies. Mocht Poetin morgen van de trap vallen en zijn nek breken, dan stopt deze oorlog niet. Het Oekraïense luchtafweer zal ook dan, nog dagelijks overuren draaien.
Maar als je het commentaar in Nederland hoort, dan lijkt het alsof enkel Poetin en de elite in Moskou schuldig zijn aan de oorlogsmisdaden, en niet de Russische bevolking.
Voor dit artikel sprak ik met Oksii, een Oekraïense die via sociale media fondsen werft voor Oekraïne en daarnaast Russische mythes bestrijdt.
Stalin is niet dood
De Russische wreedheden, oorlogsmisdaden en deportaties zijn niets nieuws. Ondanks al zijn gruweldaden is Poetin geen uitzondering in de Russische geschiedenis. Hij is niet de bron van Ruslands imperialisme, maar eerder een voortzetting daarvan. De zoveelste in een lange rij van tsaren en Sovjetdictators. De geest van Stalin waart nog altijd rond in Moskou.
Oksii windt er geen doekjes om: wie denkt dat het Russische imperialisme in Oekraïne een reactie op het Westen is, heeft er geen kaas van gegeten.
De geschiedenis ondersteunt haar argument. Sinds Catharina de Grote (1762-1796) is het Russische doel hetzelfde: Oekraïne bezetten en russificeren. Wat Poetin nu doet met het deporteren van Oekraïense kinderen, deed Catharina de Grote al in de achttiende eeuw: Joden uit Oekraïne verjagen en vervangen door Russen.
Etnische Russen? Ik noem het liever verdrijving en kolonisatie.
Jaren 90 geromantiseerd
Toen de Sovjet-Unie in 1991 uiteenviel, was er optimisme. ‘Het einde van de geschiedenis,’ stelde de invloedrijke politieke filosoof Francis Fukuyama. Rusland leek eindelijk de weg naar democratie in te slaan. Het was te mooi om waar te zijn.
De jaren negentig worden vaak geromantiseerd als een periode van democratische vooruitgang. Maar ook onder Jeltsin werden politieke tegenstanders afgeperst en viel Rusland landen en autonome regio’s zoals Itsjkerië (Tsjetsjenië) aan. In 1994 reden de Russische tanks Grozny (Tsjetsjenië) binnen. Net zoals nu in Mariupol is gebeurd, werd Grozny in 1995 in de as gelegd.
Poetin is dus niet de architect, maar slechts de erfgenaam van eeuwenlang Russisch imperialisme en kolonialisme.
En voor Rusland geldt altijd: het doel heiligt de middelen.
Steun vanuit de samenleving
De Russische samenleving heeft nooit echt afgerekend met haar imperialistische verleden. Wie denkt dat Poetin deze oorlog aan zijn volk heeft opgedrongen, laat zich foppen.
En dat overkomt u natuurlijk niet. Kijk alleen al naar de opiniepeilingen: de meerderheid van de Russen steunt de oorlog. Ze protesteren nauwelijks tegen de invasie van Oekraïne. Ze komen pas in opstand als hun pensioen wordt verlaagd of corruptie te opzichtig wordt.
Maar tegen een koloniale oorlog en deportaties?
Op een enkeling na blijft het akelig stil.
Mythes over Rusland
Oksii stelt dat er in 2025 nog steeds hardnekkige mythes bestaan in het Westen over Rusland. Allereerst dat dit Poetins oorlog is en niet die van de Russische samenleving. Daarnaast leeft de mythe dat Russen niet in opstand komen uit angst voor repressie. Ook zou de meerderheid van de Russische soldaten vooral slachtoffer zijn, en zouden de oorlogsmisdaden slechts incidenten zijn of louter op Poetins conto worden geschreven. Tot slot zou de bevolking door de Russische propagandamachine zijn misleid en niet zien wat er gebeurt. Al deze mythes houden geen stand, concludeert Oksii.
Poetin zou deze oorlog dus helemaal in zijn eentje hebben bedacht. Die gekke autocraat toch die zijn land meesleept in een oorlog, terwijl daar helemaal geen steun voor is. Die arme Russen, vooral slachtoffers, die de dictator niet durven tegen te spreken. Stel dat Poetin een val van zijn paard inderdaad niet kan navertellen, dan keren natuurlijk alle Russen zich onmiddellijk tegen deze oorlog. Grote protesten en demonstraties, want de dictator is niet meer. Toch? Ik merk dat u ook twijfelt aan deze bewering.
Oksii is het met u eens. Wie echt bang is voor de repressie en terreur van het Russische staatsapparaat, poseert niet lachend met zwaarbewapende Wagner-milities die zojuist een gewapende opstand tegen Moskou zijn begonnen. Maar dat is wel wat er in juni 2023 gebeurde. In steden als Rostov werden de huurlingen als helden onthaald. Mensen juichten, gaven hen eten en namen selfies. Angst voor de Russische repressie? Dat is sterk de vraag.
Laten we bovendien niet vergeten dat 50 miljoen Russen direct of indirect bijdragen aan de oorlog. Niet alleen de generaals en huurlingen, maar ook de mensen die tanks bouwen, bureaucraten die repressie organiseren en propagandisten die oorlogsmisdaden; ze dragen allemaal bij aan Ruslands oorlog. Maar nee, ze kunnen er natuurlijk allemaal niets aan doen.
En de soldaten? Die worden vast onder dwang naar het front gestuurd? Toch vreemd dan, dat de meeste Russische troepen geen dienstplichtigen zijn, maar contractsoldaten die zich vrijwillig aanmelden voor een goed salaris, bonussen en sociale voordelen. Medvedev claimde dat 450 duizend van zulke soldaten zich hadden aangemeld voor een royaal salaris. Soldaat zijn is in Rusland gewoon een carrièrekeuze. Blijkbaar betaalt het platbombarderen van Mariupol en het martelen van krijgsgevangenen beter dan een baan bij de Russische spoorwegen.
En dan die oorlogsmisdaden. Je weet wel, die ‘incidenten’. Die per ongeluk, uit wanhoop, door een paar ontspoorde soldaten plaatsvonden. Want het kan toch niet dat dit structureel is? Toch gek dat er inmiddels 150 duizend Russische oorlogsmisdaden zijn gedocumenteerd: verkrachtingen, martelingen, executies en deportaties. Ze worden niet alleen gepleegd, ze worden zelfs gefilmd en Russen zijn er nog trots op ook.
Dus laten we vooral doen alsof dit allemaal maar Poetins oorlog is. Alsof 50 miljoen Russen ineens niets met deze oorlog te maken hebben. Alsof de tanks zichzelf bouwen, de bommen vanzelf vallen en de verkrachtingen en executies, zoals in Bucha allemaal per ongeluk plaatsvonden. Alsof een hele samenleving al twintig jaar met een blinddoek op door het leven gaat.
Maar goed. Dat zal het zijn. Het zal wel aan mij liggen. Want het is nu eenmaal Poetins oorlog.
Over de auteur
Mijn artikelen en analyses zijn altijd gratis te lezen, maar een (kleine) eenmalige of maandelijkse donatie wordt altijd enorm gewaardeerd. Daarmee maak je onafhankelijke journalistiek en dus mijn werk en mogelijk. Daarnaast, als u dit soort artikelen en analyses per mail wilt ontvangen, dan kunt u zich hier aanmelden voor mijn nieuwsbrief. U kunt Oksii volgen via X en via BlueSky.