Wraak en vergelding zijn geen synoniemen.
Operatie Spiderweb zal een klassieker worden voor de militaire academie. Het had een Oscar kunnen winnen voor een spionagethriller. Paul Verhoeven zou er trots op zijn. Toch namen de NOS, RTL en De Telegraaf Ruslands term over wraak al snel over. Hoewel Poetin dit heeft gezegd, moeten Nederlandse media zich afvragen of je dat dan ook in de titel moet zetten.
Je wil immers niet als doorgeefluik van Russische propaganda dienen.
In een tijd waarin veel mensen alleen de kop lezen, is één woord genoeg om Russische framing te verspreiden.
Maar dat is het niet.
Rusland heeft namelijk helemaal geen reden nodig om oorlogsmisdaden te plegen. Al drie jaar niet.
Wraak betekent een reactie op onrecht. Rusland is geen onrecht aangedaan.
Een betere kop was: ‘Er wordt gevreesd dat Rusland Operatie Spiderweb zal aangrijpen om nieuwe oorlogsmisdaden mee te legitimeren.’
Doorgeefluik
Er zullen vast mensen vinden dat je hiermee spijkers op laag water zoekt.
Maar dat is het niet. Dit is juist een heel belangrijk punt.
Anders onderschat je de manipulatieve werking van Russische framing.
Rusland zal er alles aan proberen te doen om het zo te framen dat ze op Operatie Spiderweb reageerden. En dat is onzin. Rusland heeft helemaal geen reden nodig voor oorlogsmisdaden.
Daarom moeten media, zelfs als Poetin het zegt, dat niet contextloos overnemen. Zeker niet in koppen van artikelen.
Een kop is vaak het enige wat mensen nog lezen of voorbij zien komen op de sociale media. Ze zien wraak staan en denken: aha, een Russische reactie op iets ergs dat Oekraïne heeft gedaan.
En zo worden media onbedoeld een doorgeefluik van Russische propaganda. En dat is niet de bedoeling.
Preventie
De term wraak is niet alleen framing; het klopt gewoon niet.
Natuurlijk mag je Poetin citeren. Dat is het punt ook niet.
Je moet hem alleen niet contextloos citeren in de kop van je stuk.
Hoewel Nederlandse media duidelijk vermeldden dat Poetin het wraak noemde, kan deze woordkeuze niet. Media moeten veel scherper zijn op woordkeuzes in hun titels.
Een journalist moet zo’n claim controleren. Niet de claim overnemen en in de kop verwerken. De meerderheid leest niet verder dan de kop. Dat is misschien niet leuk om te horen. Maar dat is wel zo. Gebeurt ook bij mijn stukken vaak: ze lezen niet verder dan de aankondigingspost. Die mag daarom nooit framing bevatten.
Maar Poetin claimt dat er een wraakactie komt. Wraak voor wat? Voor het uitschakelen van bommenwerpers die Oekraïense steden zouden gaan bombarderen? Er waren namelijk raketten onder deze bommenwerpers geplaatst.
Rusland heeft geen reden nodig. Daarom is het geen wraak. Rusland doet namelijk al maanden niets anders dan terreur zaaien boven Kharkiv.
Legitimeren
Doe je dat niet, dan ben je onbedoeld een doorgeefluik van Russische framing of propaganda.
We leven in een tijd waarin mensen de kop lezen en daar blijft het dan bij. Dat merk ik ook bij mijn eigen stukken.
Op die manier wordt de suggestie al snel en makkelijk verspreid.
Juist daarom is het belangrijk om scherp te zijn.
En scherp ben je juist op mensen en organisaties die je hoog hebt zitten.
Wraak doe je tegen onrecht. En van onrecht is geen sprake. Tenzij je van mening bent dat Rusland onrecht is aangedaan met de onafhankelijkheid van Oekraïne.
Rusland zint niet op wraak. Rusland zoekt een manier om oorlogsmisdaden te legitimeren.
Kharkiv wordt al maanden gebombardeerd. Daar was geen Oekraïense aanval voor nodig.
Nederlandse media
De Nederlandse media staan hoog aangeschreven. En terecht.
In landen als Hongarije, Turkije en Rusland is de macht controleren een riskante onderneming. In Nederland niet.
Juist daarom ben ik kritisch.
Niet om de NOS, RTL of De Telegraaf te bashen.
Nee, juist omdat ik de Nederlandse media over het algemeen hoog heb zitten.
Juist omdat ik verwacht dat ze wél kritisch zijn.
In Nederland loop je niet het gevaar om uit het raam te vallen. In Rusland is dat tegenwoordig bijna doodsoorzaak nummer één. Theedrinken of bij het raam slapen, ik zou het niet doen in Rusland.
Taal doet ertoe.
De Russische president weet als geen ander hoe hij de media en de Westerse opinie moet bespelen.
Ongehoord Nederland heeft geen moeite om doorgeefluik van Russische propaganda te zijn.
RTL, de NOS en ook De Telegraaf willen doorgaans goede journalistieke kwaliteit leveren. En geen doorgeefluik van Russische propaganda zijn.
Juist daarom is het van belang scherp te zijn op bepaalde woordkeuzes.
Rusland heeft geen reden nodig
Laat er geen misverstand over bestaan.
Rusland heeft geen reden nodig om raketten af te schieten op Oekraïense woonwijken.
Wie denkt dat Rusland terreur zaait als wraak, is slecht op de hoogte van Ruslands oorlogsmethoden. Zowel in Tsjetsjenië als Syrië ging alles plat. Van historisch erfgoed tot ziekenhuizen. Daar hadden ze nooit een reden of wraak voor nodig. Ze deden het, omdat ze het konden.
Ook in Oekraïne. Voor het platbombarderen van het treinstation in Kramatorsk en het theater in Marioepol; Rusland had geen reden nodig. Sterker nog, dat er ‘kinderen’ bovenop het theater in Marioepol stond geschreven, werd juist een extra aanleiding voor Rusland om het theater te bombarderen. Oekraïne strijdt tegen barbarisme.
Daarom zal er ook bij de komende rakettenregen op Oekraïne geen sprake zijn van wraak.
Wel zal Rusland proberen het op alle mogelijke manieren te legitimeren als wraak. Als reactie op Operatie Spiderweb. Maar dat is het niet.
Nederlandse media mogen zich daar dus niet voor laten lenen.
Oorlogsrecht
Het fundamentele verschil tussen Rusland en Oekraïne is het oorlogsrecht. Oekraïne opereert binnen het oorlogsrecht, Rusland niet, zoals de voorbeelden in Marioepol en Kramatorsk duidelijk maakten. Rusland maakt geen onderscheid tussen burgers en militaire doelwitten. Het klopt dat Oekraïne het verbod op clustermunitie niet heeft ondertekend. Toch opereert Oekraïne binnen het oorlogsrecht, in tegenstelling tot Rusland. Wat Oekraïne deed met Operatie Spiderweb was volkomen in overeenstemming met het oorlogsrecht. Wat Rusland doorgaans doet en waarschijnlijk zal doen, is een oorlogsmisdaad. Een fundamenteel verschil. Als Samuel Huntington nog had geleefd, had hij dit aangegrepen om zijn betoog ‘Een botsing tussen beschavingen’ mee te illustreren. U weet zelf wel wie tot die beschaving hoort en wie niet.
Poetin is een meester in manipuleren
Oekraïne vecht een existentiële oorlog. Een oorlog om te overleven. Rusland is niet geslaagd in haar doel om Oekraïne te onderwerpen. Rusland zet dus alle middelen in om de steun aan Oekraïne te laten eroderen. Als mensen denken dat Ruslands acties de komende dagen een gevolg zijn van Operatie Spiderweb, dan heeft Rusland zijn doel bereikt. Media mogen zich daar niet voor laten lenen. En wees niet naïef: Poetin is een meester in het bespelen van de westerse media en opinie.
Longreads, maar ook opiniestukken zoals deze – om scherp te zijn op woordkeuze van de media, kosten tijd en moeite. Omdat ik twee tot drie analyses per week schrijf, kan ik er geen baan naast hebben.
Daarom wordt een (kleine) bijdrage of een abonnement enorm gewaardeerd. Daarmee maakt u mijn werk mede mogelijk.
Wilt u mijn analyses per mail ontvangen? Dan kunt u zich aanmelden voor mijn nieuwsbrief.
Dat ik dit werk fulltime kan doen, is alleen mogelijk dankzij de steun van mijn lezers. Ik ben u daar allemaal enorm dankbaar voor.