Biden op rapport: de de-escalatiepolitiek zou de appeasementpolitiek van de 21e eeuw kunnen worden.
Drie jaar geleden viel Rusland Oekraïne binnen met als doel de omverwerping van de Oekraïense staat. Het werd de grootste conventionele grondoorlog in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog, met loopgraven en frontlinies die deden denken aan de Eerste Wereldoorlog. Bachmoet werd het Ieper van deze oorlog.
Poetin ging ervan uit dat de lokale bevolking zijn troepen als bevrijders zou verwelkomen. In plaats daarvan werden ze opgewacht met Stingers en Javelins. Rusland had nooit rekening gehouden met deze weerstand. Het werd een fiasco. Drie jaar later is Rusland nog altijd niet in staat om grote Oekraïense steden te bezetten, terwijl Oekraïne zelfs een deel van de Russische provincie Koersk bezet houdt.
Het Oekraïense ministerie van Defensie meldde in januari 2025 dat er sinds het uitbreken van de oorlog ruim 800 duizend Russische militairen dood, gewond, vermist of niet langer in staat zijn om te vechten. Rusland voert ondertussen een hybride oorlog tegen Europa, en met Donald Trump terug in het Witte Huis is de toekomst onzekerder dan ooit. Tijd dus om de balans op te maken.
Heeft Bidens de-escalatiepolitiek de Oekraïense staat gered, of was het slechts uitstel van executie? Wat zijn de gevolgen voor Europa? En welk rapportcijfer zou u Bidens Oekraïnepolitiek geven?
2014-2021: De aanloop naar oorlog
De oorlog in Oekraïne kent een lange voorgeschiedenis. Elk startpunt doet de Oekraïense geschiedenis in relatie tot Rusland tekort. Wil je een compleet beeld, dan moet je terug naar het ontstaan van Kyiv en Moskou. Maar voor deze analyse beginnen we in het najaar van 2013.
Russische propaganda
Zelfverklaarde vrijdenkers slikken Russische propaganda alsof het de nectar der goden is. Vol overgave herkauwen ze het Kremlinverhaal dat de oorlog in Oekraïne begon met een ‘Amerikaanse coup’. Met gespeelde ernst noemen ze het bezoek van Europese politici aan de Maidan-opstand in 2013 als “bewijs”, alsof ze een duivels complot hebben blootgelegd en de enige Sherlocks van sociale media zijn. Wij zijn allemaal makke schapen. Of toch niet?
In werkelijkheid steunden deze politici demonstranten die opkwamen voor democratische waarden en door de veiligheidsdiensten van Janoekovitsj in elkaar werden gemept. Er vielen zelfs doden. Rusland had nooit verwacht dat de Oekraïners zich zo fel tegen Janukovitsj en daarmee tegen het Russische staatsmodel zouden keren.
De verdampende invloed van Poetin
De Maidanrevolutie draaide niet om de Verenigde Staten, maar om Janoekovitsj en vooral om zijn portemonnee. Hij beloofde Oekraïners vrij reizen naar Europa, maar maakte eind 2013 plots een draai van 180 graden nadat Moskou hem goedkoop gas aanbood, plus wat lucratieve bonussen voor hemzelf. Het gevolg? Een volksopstand. Geen Amerikaanse of NAVO-vlaggen, maar EU-vlaggen en een massale roep om een eind aan de corruptie te maken en nieuwe verkiezingen te eisen.
Maar dat past niet in het sprookje dat Nederpoetinisten graag vertellen. Nee, volgens hen was Oekraïne een mak schaap dat door het Westen werd verleid, niet een volk dat al eeuwenlang strijdt tegen Russisch imperialisme en zijn toekomst in eigen hand nam.
Poetin zag Ruslands invloed in Oekraïne verdampen en greep naar de enige tactieken die hij kende: misleiding en geweld. Hij dacht met de annexatie van de Krim en het bezetten van de Donbas de revolutie in de kiem te smoren. Maar ook dat mislukte. In 2022 koos Rusland ervoor om Oekraïne dan maar met wreed geweld op 19e-eeuwse wijze te heroveren. En wederom onderschatte hij én Rusland de Oekraïners.
2021-2022: De start van de invasie
De enige schuldige voor deze oorlog is Vladimir Poetin. Maar Joe Biden had meer kunnen doen. Terwijl Russische troepen zich ophoopten aan de Oekraïense grens sloot hij militair ingrijpen expliciet uit. Een boodschap die je nooit zo openlijk moet communiceren naar leiders als Poetin, voor wie het recht van de sterkste geldt.
Toch moet Biden ook credit krijgen. Toen Rusland op 24 februari 2022 de oorlog verklaarde, reageerde de regering van Biden resoluut. Rusland werd uit het Swift-betalingssysteem gezet en de tegoeden van de vier grootste Russische banken werden bevroren. Maar militaire steun kwam te laat voor de verdedigers van Marioepol, die wekenlang standhielden voordat ze werden gedood of werden gevangengenomen.
Too little, too late
Vanaf de zomer van 2022 begon de wapenlevering, te beginnen met HIMARS. Plots kon Oekraïne strategische doelen diep achter de frontlinie raken. Maar Russisch grondgebied bleef taboe. Rusland mocht Oekraïne bestoken, maar Oekraïne mocht niet terugslaan op Russisch grondgebied.
M.A.D.
De angst voor nucleaire escalatie bepaalde alles. Volgens de Russische doctrine kan het gebruikmaken van kernwapens worden gerechtvaardigd als het voortbestaan van het land in gevaar komt. Biden was bang dat Oekraïne met Amerikaanse wapens Rusland zou raken en zo een nucleaire reactie zou uitlokken. Oekraïne bewees echter met zelfgemaakte drones dat deze angst overdreven was door zelf Moskou te bombarderen. Maar het mocht niet baten. Russisch grondgebied bleef onbespreekbaar.
Biden hield lang vast aan deze wapenrestricties. Hierdoor was de wapensteun vaak mosterd na de maaltijd of ineffectief. Bidens visie was erop gericht Oekraïne niet te laten verliezen. In Oost-Europa vond men dat onbegrijpelijk. Daar gold een andere visie: Rusland moest verliezen, Oekraïne moest haar grondgebied van 1991 terugkrijgen en Rusland moest een totale nederlaag lijden. Alleen zo kan er een mentaliteitsverandering in Moskou plaatsvinden, erkende ook schaaklegende Gary Kasparov.
Mosterd na de maaltijd
Veel wapenleveranties kwamen te laat of werden nooit geleverd. ‘Gamechangers’ werden met veel bombarie aangekondigd, maar verschenen pas maanden later op het slagveld. Daardoor kreeg Rusland tijd om zich hierop voor te bereiden. Bidens de-escalatiepolitiek hield de status quo van maart 2022 in stand. Oekraïne betaalde de allerhoogste prijs: in mensenlevens. In Marioepol alleen al kwamen 20 duizend mensen om.
Hoeveel levens had dit gescheeld?
Het schiet de laatste tijd vaker door mijn hoofd: hoeveel kinderen hadden nog bij hun ouders kunnen wonen als de wapenleveranties voortvarender waren geweest én zonder beperkingen? Duizenden kinderen zijn nu ondergebracht bij Russische pleegouders, sommige tieners pleegden zelfmoord vanwege deze uitzichtloze situatie. Hoeveel levens zijn onnodig verloren gegaan doordat tanks en F-16’s te laat werden geleverd?
De strategie van het Westen luidde ‘as long as it takes’. Maar hoewel dit Ruslands plannen om de Oekraïense staat te vernietigen in de wielen reed, kostte het Oekraïne wel duizenden extra doden.
Internationale rechtsorde
De gevolgen van de oorlog in Oekraïne zijn mondiaal. Geen kernmacht zal ooit nog zijn kernwapens afstaan in ruil voor Amerikaanse veiligheidsgaranties. Sterker nog, menig imperialist heeft gezien hoe effectief het dreigen met een nucleaire holocaust is. Even dreigen en je kunt 20 procent van je buurmans grondgebied inpikken zonder consequenties.
Doordat het Westen niet doortastend heeft gereageerd op Ruslands koloniale oorlog in Oekraïne, is de geloofwaardigheid van westerse veiligheidsgaranties en de internationale rechtsorde geërodeerd. Dit heeft andere despoten wereldwijd geïnspireerd. Poetin schiep een precedent: als je maar genoeg dreigt met kernwapens, kun je in feite alles maken. Het enige wat het Westen deed was een doekje tegen het bloeden, symboolpolitiek en het opleggen van sancties en die vervolgens halfslachtig uitvoeren. Bidens de-escalatiepolitiek kan zomaar de appeasementpolitiek van de 21e eeuw worden.
Eindoordeel
Toch dien je als historicus beslissingen te beoordelen vanuit de context van toen. Dat is een van de belangrijkste vuistregels voor een historicus. In februari 2022 dacht men dat Oekraïne binnen enkele dagen zou vallen. De dreiging van een kernoorlog verlamde veel westerse leiders en bondskanselier Scholz krijgt nog steeds buikloop als Poetin weer eens met kernwapens dreigt. Binnen die context opereerde Biden. Een No-Fly Zone was destijds ondenkbaar en iedereen die dit in 2022 voorstelde werd voor idioot versleten. Dat is in 2025 anders dan destijds.
Maar in 2023 en 2024 had Biden meer kunnen en ook moeten doen. Joe Biden hield de wapenrestricties in stand en aarzelde maandenlang over de levering van F-16s en ATACMS. Dit niets doen kostte Oekraïne onnodige levens aan het front. Hierdoor kon Rusland ongestraft doorgaan met zijn koloniale oorlog in Oekraïne en hiermee is een gevaarlijk precedent geschapen met onherstelbare schade voor de internationale rechtsorde.
Biden krijgt een dikke onvoldoende: een 4. Vooral omdat het nu de vraag is of Europeanen nog bij machte zijn om een Grote Europese Oorlog te voorkomen. Het is vijf voor twaalf. En de de-escalatiepolitiek zou de appeasementpolitiek van de 21e eeuw kunnen worden.
Over de auteur
Ik ben Hidde Bouwmeester, geopolitiek historicus, factchecker en geopolitiek analist. Mijn analyses zijn altijd gratis te lezen, maar een (kleine) donatie wordt altijd enorm gewaardeerd. Sinds een week ben ik van Twitter af. Dit was mijn belangrijkste platform om artikelen onder de aandacht te brengen. Ik zet het werk voort maar op andere kanalen, via BlueSky, Threads, Mastodon, LinkedIn en een nieuwsbrief voor analyses en artikelen via Substack.