Artikel 5: wat betekent het?
De uitspraak van Trump over artikel 5 heeft tot veel ophef geleid. Trump zei dat artikel 5 ‘afhangt van de vorm/definitie.’ Wat kan hij hiermee bedoelen? Wat doet artikel 5 en wat betekent het?
Te absoluut
Allereerst over artikel 5 bestaan veel misverstanden. Het wordt doorgaans gepresenteerd als een magische knop. Als een land het uitroept dan zou iedereen gedwongen worden deel te nemen aan een defensieve oorlog. Dat is niet zo. Artikel 5 is minder dwingend dan mensen doorgaans denken. Daarom klopt Trumps uitspraak wel dat het afhangt van de vorm. Wat niet helpt zijn de memes die rondom artikel 5 rondgaan. Hierdoor wordt het beeld nogmaals versterkt dat artikel 5 absoluut is. Dat is verre van juist. Wat is het dan wel? Het is een verdrag waarin wordt afgesproken dat ten tijde van een inval er gezamenlijk zal worden opgetreden.
Voorwaarden
Toch zijn er belangrijke voorwaarden wanneer er sprake kan zijn van artikel 5. Je kunt het niet zomaar inzetten. Zo geldt artikel 5 dus niet voor een aanval buiten Noord-Amerika en Europa. De reden hiervan was, dat de NAVO geen zin had in deelname in dekolonisatieoorlogen. En ook als de VS op een basis in het Midden-Oosten wordt aangevallen, dan is artikel 5 niet van toepassing. Artikel 5 beperkt zich tot Noord-Amerika en Europa.
Artikel 5 van de NAVO is in haar hele geschiedenis nog maar 1 keer gebruikt. Dat gebeurde na de terroristische aanval op 9/11. Toen was de aanval duidelijk in Noord-Amerika. (Uitzondering voor deze geografische beperking is logischerwijs Turkije). Een belangrijk verschil hierin is echter dat vervolgens individuele landen besloten om deel te nemen aan de ‘War on Terror.’ De inval in Irak was een onafhankelijk besluit van individuele landen. Het was geen artikel 5 geval.
Bovendien, zelfs als je dus voldoet aan artikel 5, dan is het maar de vraag wat de reactie van verschillende landen zal zijn. Artikel 5 is zoals je kunt lezen verre van duidelijk. De maatregelen kunnen variëren. De kracht van artikel 5, is niet het juridische. Bij een potentiële Russische inval in de Baltische landen, is het maar de vraag hoe iedereen reageert. En juist daarom zien de Baltische landen heel goed, dat ze ook zelf de boel op orde moeten hebben. Wat doet Trump? Maar nog belangrijker: wat doen Frankrijk en Duitsland?
Niet juridisch
De kracht van de NAVO en artikel 5, was juist dat je de kans loopt compleet in de pan gehakt te worden door de Verenigde Staten en daardoor het wel uit je hoofd zou laten om een NAVO-land aan te vallen. Het gaat om het risico en het idee van. De onzekerheid; daar gaat het om. Het probleem dat is ontstaan bij Trump, is dat hij openlijk aangaf bepaalde bondgenoten niet te zullen verdedigen. Daarmee wordt het risico verminderd en zouden sommige landen een gokje wellicht aandurven.
Onzekerheid
Trumps punt van ‘er zijn talrijke manieren hoe je artikel 5 kunt interpreteren’ klopt. Er is veel ophef over, maar het klopt gewoon. Nergens staat dat er een militaire actie moet komen. De manier zoals wij Oekraïne nu steunen zou de uitkomst van artikel 5 kunnen zijn. Sommige mensen hebben een veel te grote verwachting van artikel 5. Dat zorgt ook voor angst, dat één aanval of afzwaaier automatisch een grootschalige oorlog betekent. Nee, dat doet het niet. Het kan, maar is geen 100 procent zekerheid. Er zijn verschillende maatregelen te treffen.
Tegelijkertijd, zorgt het ook voor problemen. Een inval van Rusland en daarbij ‘slechts’ het bezetten van een grensdorp in de Baltische landen, kan ertoe leiden dat de VS vinden dat de economische sancties opgehoogd moeten worden (aan Rusland) en er materiele steun moet komen (aan de Europese landen die getroffen zijn). Het kan dus betekenen dat artikel 5 in feite neerkomt op financiële en materiele steun aan de getroffenen, maar dat het niet resulteert in grondtroepen. Dat kan, het is onduidelijk hoe elke regering met artikel 5 omgaat. Juist daarom kunnen Europeanen niet 100 procent op de Verenigde Staten rekenen.
Bedankt voor het lezen van deze analyse. Nieuw hier? Ik ben Hidde Bouwmeester historicus & publicist. Ik kan dit soort analyses schrijven dankzij de steun van mijn lezers. En daar wil ik graag iedereen enorm voor bedanken.