Waarom het verbieden van Russia Today symboolpolitiek is gebleken
Zondagavond werd bekend dat Israël gaat verbieden. Net als bij Russia Today lijkt dit een draconische maatregel. Een verbod op een nieuwszender, hoe populistisch, politiek gekleurd of selectief ook, is nooit de oplossing. Het is bovendien een aanval op de persvrijheid. Ik was tegen het verbod op Russia Today en ben zeker tegen een verbod op Al Jazeera, omdat dit een precedent schept en vooral een aanval op de persvrijheid betekent.
Russia Today
Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne zijn er verschillende sanctiepakketten tegen Rusland ingevoerd. Ook heeft de EU besloten om de nieuwszender Russia Today te verbieden, een maatregel die in de Verenigde Staten niet van kracht is. Hierdoor kun je met een VPN-abonnement de blokkade omzeilen, wat het verbod ineffectief maakt. Naar mijns inziens wordt er een verkeerd signaal afgegeven door Al-Jazeera te verbieden, net zoals het verbod op Russia Today in de EU. In een democratie moet men uiterst terughoudend zijn met het verbieden van nieuwszenders. De criteria voor zo’n verbod zijn vaak onduidelijk, zoals blijkt uit de situatie rond Russia Today. Hoewel Russia Today zich al jarenlang openlijk schuldig maakte aan desinformatie, werd het pas na de Russische invasie in Oekraïne in maart 2022 verboden. Niet het schenden van de meest basale journalistieke conventies was voor de EU reden om de Russische internetzender te verbieden, maar het Russische militaire optreden in Oekraïne.
Verbod werkt het?
Tot op de dag van vandaag ben ik tegen het verbod op Russia Today. Allereerst, omdat het verbod niet tot het gewenste effect leidt, namelijk het tegengaan van desinformatie. De propaganda werd niet enkel verspreid door Russia Today. Mensen die dat keken waren meestal toch al overtuigd van het Russische narratief. Anderen zagen de Russische desinformatie niet via het Russische propagandakanaal langskomen, maar vooral via sociale media en op YouTube. Pro-Russische Twitter-bots en influencers zijn effectiever in het verspreiden van desinformatie. Echter, het verbieden van platforms waarop deze Russische twitter-bots en influencers opereren, zoals Twitter en YouTube, is geen oplossing. Grondige regulering van sociale media is zodoende de enige reële optie om Russische desinformatie te kunnen bestrijden. Het verbieden van Russia Today was daarom niets meer dan symboolpolitiek.
Israël en persvrijheid
Israël heeft zondag de kantoren van Al-Jazeera gesloten. Dit lijkt me een onverstandige, disproportionele en ineffectieve actie die de persvrijheid aantast. Kritiek op de selectiviteit van de nieuwszender is altijd mogelijk, maar het verbieden ervan leidt tot een gevaarlijke glijdende schaal.
In het rapport wordt gewaarschuwd voor de achteruitgang van persvrijheid sinds de oorlog met Hamas. Daarnaast stelt Kenneth Roth, (voormalig directeur van Human Rights Watch), dat “Netanyahu met deze actie probeert te voorkomen dat de Israëlische bevolking wordt geconfronteerd met de door Israël begane oorlogsmisdaden in Gaza.” Al lijkt me deze stelling ietwat overdreven, gezien buitenlandse media, zoals CNN en de BBC gewoon nog te zien zijn.
Daarom was ik ook tegen een verbod op Russia Today en dergelijke media, omdat het enerzijds symboolpolitiek was en je hiermee een precedent schept dat je media kunt verbieden als sanctiemiddel. Een verbod past simpelweg niet binnen een democratische rechtsstaat die persvrijheid hoog in het vaandel heeft staan. Daarbij hebben zelfs het Algemeen Dagblad, de NOS en de New York Times zich tijdens de oorlog in Oekraïne soms, zij het onbewust, schuldig gemaakt aan het verspreiden van Russische desinformatie.
Kritische media
Democratieën kenmerken zich juist door pluriforme opinievorming en kritische media. Zo komt de burger in aanraking met verscheidene perspectieven en meningen waarmee men het oneens kan zijn of die zelfs als aanstootgevend beschouwd kunnen worden. Overheden moeten zeer terughoudend zijn met het verbieden van bepaalde media. Kritische media zijn nu eenmaal onderdeel van een vrije samenleving en het debat. Wanneer overheden media gaan verbieden vanwege hun politieke kleur dan is dat een gevaarlijk precedent, omdat zodoende elk medium zomaar slachtoffer kan worden van een verbod. Ondanks dat Al Jazeera Israël kritisch benadert, mag dat nooit een reden voor een verbod zijn. Ik was tegen het verbod op Russia Today en ik ben zeker tegen het verbieden van Al Jazeera. Ik ben er daarom van overtuigd dat de vraag naar VPN-abonnementen de komende tijd flink gaat stijgen in Israël.