Het oorlogsrecht kan nooit voorwaardelijk zijn; het geldt voor iedereen

Ik heb lang getwijfeld of ik hier wel iets over moest schrijven, want de kwestie tussen Palestina en Israël is dusdanig gepolariseerd dat je er hoe dan ook mensen tegen de haren zult instrijken. En toch doe ik het, omdat de oorlog in Israël de belangen van Oekraïners die hier niks mee te maken hebben zullen schaden.

Het is een maand geleden. Op zaterdag 7 oktober 2023 heeft Hamas een ware pogrom uitgevoerd tegen Israëlische burgers en zelfs mensen op een kibboets en muziekfestival op wrede wijze om het leven gebracht. Bovendien houdt Hamas tot op de dag van vandaag bijna 200 Israëlische burgers gevangen en is het antisemitisme wereldwijd toegenomen. De aanval en de gijzelactie van Hamas blijken een point of no return te zijn voor de Israëlische regering ten opzichte van Hamas. Het antwoord van Israël is om een poging te doen om Hamas uit de Gazastrook te verdrijven. Helaas gaat dit ook ten koste van burgerslachtoffers. Het Westen moet iedereen die het oorlogsrecht schendt keihard veroordelen, maar tegelijkertijd ook pal staan voor het bestaansrecht van Israël.

De kritiek luidt dat er een groot contrast is in Westerse reactie op de huidige Israëlische-Palestijnse kwestie. Vooral islamitische landen betichten het Westen van hypocrisie, aangezien het Westen vrijwel niks deed toen Rusland op een vergelijkbare manier islamitische burgers teisterde in Tsjetsjenië en later ook in Syrië. Daarnaast wordt de onvoorwaardelijke steun van de Verenigde Staten aan Israël stevig bekritiseerd. Het onderstreept eveneens het gebrek aan aandacht voor bijvoorbeeld de oorlog in Tigray (Ethiopië): vooral Afrikaanse landen betichten de zogenaamde ‘internationale gemeenschap’  selectiviteit. Waar was toen de aandacht van het Westen voor Afrikaanse landen? Zowel Afrikaanse als islamitische landen verwijten het Westen dus hypocrisie en dubbele standaarden wanneer het aankomt op het internationaal recht en aandacht voor onrecht en oorlog.

Internationale rechtsorde

En de aandacht voor de oorlog in Oekraïne? Sinds maart 2022 waren de wreedheden en gruweldaden van het Russische handelen ongekend. Huizen werden platgebombardeerd, er werd geen onderscheid gemaakt tussen burger- en militaire doelen, of het nu ziekenhuizen, scholen of kerken waren. Ongekend en ‘we hadden zoiets niet gezien sinds de Tweede Wereldoorlog’ werd gesteld. Maar is dat echt zo? Dit beeld wordt namelijk niet gedeeld buiten Europa. Voor veel mensen in de Kaukasus en in islamitische landen voelde deze kreet vanuit het Westen ietwat hypocriet en wereldvreemd. Want was het niet Rusland die halverwege de jaren negentig Grozny in Tsjetsjenië met de grond gelijk had gemaakt? En zijn we soms Ruslands handelen in Syrië vergeten? Of toen de Verenigde Staten onder leiding van George Bush jr. in Irak het oorlogsrecht ‘even’ negeerde met alle bombardementen? Waar was het Internationale Strafhof toen om Bush, Poetin en Jeltsin te vervolgen?

Dubbele maatstaaf?

De verschrikkingen in Oekraïne, waar Russische troepen zonder onderscheid doelen bestoken, roepen herinneringen op aan eerdere conflicten die minder Westerse verontwaardiging opriepen. De selectiviteit van het Westen wordt onder de loep genomen door sommige niet-westerse landen. Want eerdere Russische wrede campagnes waar huizen en scholen werden gebombardeerd in islamitische regio’s zoals in Tsjetsjenië en Syrië, ontlokten niet dezelfde reactie van het Westen als toen Oekraïne werd aangevallen. Bovendien vindt een aanzienlijk aantal landen dat het Westen inconsistent is met hun houding ten opzichte van het inmiddels 75-jarige conflict tussen Israël en Palestina. 

Israël en Oekraïne

Het gevoel van dubbele standaarden heeft haar weerslag op de oorlog in Oekraïne. Niet alleen is de aandacht van de oorlog in Oekraïne aan het afnemen, maar ook zijn er Arabische landen die sinds het uitbreken van de oorlog tussen Hamas en Israël duidelijker wijzen op deze ‘dubbele maatstaf’ van het Westen. Tijdens de top in Caïro afgelopen maand verkondigde de Jordaanse koning Abdullah II het sentiment dat leeft in de Arabische wereld: “Palestijnse levens worden minder belangrijk geacht dan Israëlische. Internationaal recht is optioneel en mensenrechten kennen grenzen bij rassen en religies.” Zijn woorden waren duidelijk gericht  aan westerse leiders. De Jordaanse koning liet echter wel het wereldwijde toenemende antisemitisme sinds de aanslag van Hamas en wereldwijde geweldsincidenten tegen Joden buiten beschouwing.

Hypocrisie?

De woorden van de Jordaanse koning vinden niet alleen in de Arabische wereld gehoor. Ook daarbuiten wordt al langer geklaagd over de Westerse hypocrisie als het om het internationaal recht gaat. Volgens Omar Rahman, onderzoeker bij de Middle East Council on Global Affairs, is de hypocrisie van het Westen sterker voelbaar dan ooit, vooral in de schaduw van de oorlog in Oekraïne. Sinds het Israëlische leger Hamas uit Gaza probeert te verdrijven wordt de hypocrisie echter tastbaarder, stelt de onderzoeker.

Burgers betalen de prijs

Wat we helaas moeten constateren is dat de militaire operatie van Israël om terreurorganisatie Hamas uit de Gaza te verdrijven, waarbij helaas ook een aanzienlijk deel collateral damage is, de zaak van Oekraïne schaadt, ondanks dat Israël zegt dat ze proberen dit te minimaliseren. Alle burgerslachtoffers zijn er één te veel, of het nu een Israëliër, Oekraïner of een Palestijn is. Maar de kritiek vanuit de Arabische wereld is, dat een Palestijnse dode minder waard is dan een Israelische of Oekraïense burgerdode, nu de regering van Netanyahu in hun ogen duidelijk het oorlogsrecht schendt. Hoe het ook zij, Israël heeft te maken gehad met een ongekende pogrom afgelopen maand en verdient daarom wat mij betreft onze steun zolang ze zich aan het internationale recht houden. Diezelfde voorwaarde stellen we immers ook aan Oekraïne, dat er binnen de grenzen van het internationaal recht gehandeld moet worden om zichzelf te kunnen verdedigen.

 Internationaal recht en perceptie

Helaas gaat het allang niet meer om wat er daadwerkelijk is gebeurd, maar om perceptie. De perceptie is dat de Verenigde Staten onvoorwaardelijk achter Israël staat en dat een Oekraïense burgerslachtoffer meer waard is dan een Palestijnse burgerdode. Of Israel feitelijk het oorlogsrecht schendt lijkt daarmee minder belangrijk, het beeld dat er is ontstaan is dat het Westen met de steun aan Israël hypocriet is. Arabische landen zullen het Westen hierdoor nog meer dan dat ze al deden van hypocrisie beschuldigen en dat ondermijnt de internationale druk die op Rusland kan worden uitgevoerd en schaadt het belang van Oekraïne.

Deal ermee

Of het nu willen of niet, dit is een situatie waarmee we om moeten gaan. De Jordaanse koning, die doorgaans een trouwe bondgenoot van het Westen was, heeft duidelijk het sentiment van westerse hypocrisie verduidelijkt. Het Westen dient dit sentiment onder ogen te zien hiernaar te handelen of het te negeren en de consequenties ervan te ervaren. Oekraïne zal hier hoe dan ook direct de gevolgen van ervaren. Uiteindelijk zou het oorlogsrecht voor iedereen moeten gelden en kun je hierin niet selectief zijn. Het internationaal recht geldt voor Rusland, Oekraïne, de Verenigde Staten, Europese landen, Israël en ook voor Hamas die onmiddellijk de ontvoerde burgers moet vrijlaten.

Hidde Bouwmeester

Historicus

Gespecialiseerd in de geschiedenis van internationale verhoudingen, met de focus op moderne geschiedenis van Oost-Europa en Rusland.