Wanneer zeggen wij: Tot hier en niet verder tegen Vladimir de Verschrikkelijke?

Twee jaar geleden, op 24 februari 2022, ontvouwde zich de grootste militaire invasie op het Europese continent sinds D-Day. De Russische agressie tegen Oekraïne schokte de wereld, maar twee jaar later is er nog steeds geen einde in zicht. In plaats van daadkrachtige actie en realiteitszin zien we in Europese hoofdsteden vooral uitstelgedrag en politici die hun verantwoordelijkheid ontlopen. Ondertussen worden Oekraïners afgeslacht door Russische imperialisten. Duizenden kinderen worden tegen hun zin in Russische gastgezinnen geplaatst als onderdeel van een koloniale politiek. Het Oekraïense leger schreeuwt om munitie, terwijl wij in Nederland kibbelen over onbenullige zaken als hoofddoekjes en voornaamwoorden van onze Tweede Kamerleden. Lees hieronder wat wij wel kunnen doen tegen Vladimir de Verschrikkelijke.

Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal

De oprichting van de Europese Unie, en haar voorlopers, was geworteld in de gruwelijke ervaringen van de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Het idee was simpel: door economische verwevenheid, met name via de gezamenlijke beheersing van kolen en staal, zou een nieuw conflict op het Europese continent onmogelijk worden gemaakt. Na de val van de Berlijnse Muur en het einde van de Koude Oorlog leek deze droom eindelijk realiteit te worden. De toenadering tot Rusland, gekenmerkt door toenemende economische afhankelijkheid via gaspijpleidingen, symboliseerde de overtuiging dat handel en integratie vrede zouden brengen.

De EU faalt waarvoor ze is opgericht

Niets bleek echter minder waar. De Russische invasie van Oekraïne in 2022 confronteerde Europa met de harde realiteit: de illusie van vrede was verbrijzeld. Poetin had de Europese afhankelijkheid van Russisch gas niet als een garantie voor vrede gezien, maar als een instrument om zijn imperialistische ambities te realiseren en vooral Duitsland te ontmoedigen om Oekraïne te steunen. De Europese Unie, ooit een baken van hoop voor vrede en stabiliteit, faalde in haar missie. De droom van een verenigd Europa, gekenmerkt door samenwerking en dialoog, leek te verbleken in een nieuw tijdperk waarin vrede niet langer vanzelfsprekend was. De Duitse Ostpolitiek (de ambitie om goede relaties met Rusland te onderhouden) was met één pennenstreek teniet gedaan.

 Huis overbuurman in brand

Terwijl Oekraïense burgers dagelijks lijden onder de Russische agressie, lijkt Europa verder te leven met een schijnbare onverschilligheid. Ook in Nederland. Tijdens recente politieke debatten rond de Tweede Kamerverkiezingen bleek de Russische dreiging niet eens een thema te zijn. Ons land is dus diep naar binnen gekeerd, terwijl het huis van de overbuurman in brand staat. Mocht Rusland zegevieren, dan zullen de zorgvuldig doorgerekende verkiezingsprogramma’s totaal irrelevant blijken.

Medeplichtig

Na de Tweede Wereldoorlog is de EU opgericht om grote Europese oorlogen te voorkomen en de NAVO, waar Amerika ook onderdeel van is, is opgericht om Russische expansie te stoppen. Anno 2024 lijken zowel de EU als de NAVO hun primaire doelstellingen uit het oog te verliezen. Rusland beschiet allang geen militaire doelen meer (als ze dat ooit deden). Met Iraanse kamikaze drones worden peuterspeelzalen, bejaardentehuizen en appartementen bestookt. Met als doel zoveel mogelijk Oekraïners angst aanjagen, hen te doden of te laten vluchten. En helaas zijn onze westerse leiders hier medeplichtig aan. Ja, u leest het goed, onze westerse leiders zijn hier medeplichtig aan.

Financieel gewin

Het Westen levert halfhartige steun. De huidige aanpak is slechts gericht lijkt op het net in leven houden van Oekraïne. Bovendien mogen Oekraïners van hun NAVO-partners geen Russisch grondgebied aanvallen, terwijl vanaf daar de raketten worden gelanceerd. Het financieel-economisch gewin gaat boven menselijkheid. Het was notabene de Franse president Macron die zijn veto uitsprak tegen de levering van duizenden drones aan Oekraïne, omdat hij vond dat Franse bedrijven die moesten produceren. Geld lijkt dus belangrijker te zijn dan het beschermen van onze Europese broeders in nood. In het Westen zijn we banger voor de val van Poetin, dan voor de val van Oekraïne. Uiteindelijk was het Tsjechië die leiderschap toonde in Europa en bijna een miljoen artilleriegranaten opkocht. Zolang de West-Europese leiders nog steeds denken aan de status quo van voor de oorlog en vooral geld willen verdienen aan Rusland, ondanks de economische sancties, zal Poetin slagen in zijn imperialistische ambities.

Rode lijn

Terwijl we de tweede verjaardag van de oorlog in Oekraïne markeren, worden we geconfronteerd met een fundamentele morele vraag: wat is onze rode lijn? Onze huidige strategie biedt Oekraïne slechts voldoende middelen om te kunnen overleven, of zelfs dat niet eens. Onze steun heeft niet kunnen voorkomen dat duizenden levens verloren zijn gegaan (zie Mariupol, Bakmoet, Avdiivka) en uitgestrekte regio’s onleefbaar zijn geworden. De voortdurende Russische agressie lijkt onverminderd door te gaan zonder enige indicatie van terughoudendheid. Dit brengt ons bij de vraag wanneer zegt de NAVO of de EU: Tot hier en niet verder?

Westerse angst voor kernwapens

De dreiging van kernwapens heeft veelal een verlammend effect gehad op de besluitvorming over een No Fly Zone of een vergelijkbare interventie. Maar moeten we dan maar toekijken hoe de angst voor nucleaire escalatie ervoor zorgt dat we wegkijken bij genocide en we fundamentele vrijheden op het Europese continent niet meer beschermen? Zonder een duidelijke rode lijn bestaat het gevaar dat Rusland vergelijkbare tactieken zal toepassen in andere regio’s, bijvoorbeeld in Moldavië of zelfs in de Baltische staten.

 Reflectie

Vandaag (24 februari 2024) is het tweede jaar oorlog in Oekraïne ingegaan, maar Oekraïners zullen je er terecht op wijzen dat de oorlog al 10 jaar duurt. In 2014 heeft Rusland immers maar zo de Krim ingenomen.  De vraag rijst wanneer ons breekpunt is bereikt? Wanneer zeggen wij Europeanen: Tot hier en niet verder. Wij trekken ons nu veilig terug achter onze eigen voordeur, gaan door met ons eigen leven en doen alsof er vrij weinig  aan de hand is. Wanneer gaat dat moment komen dat we niet langer onze ogen kunnen sluiten voor de gruwelijkheden die dagelijks in Oekraïne plaatsvinden? Wanneer roepen wij onze beleidsbepalers in Brussel op dat alle lidstaten moeten handelen? Op dit moment kunnen de meeste Oekraïners ondanks de dagelijkse raketbeschietingen nog in hun eigen land blijven wonen, Maar hoelang kunnen de Oekraïners weerstand blijven bieden tegen Rusland? Wanneer komen er miljoenen Oekraïense vluchtelingen naar Duitsland, Frankrijk en Nederland? Of worden wij pas waker als Rusland aan de poorten van Kyiv staat en Charkiv hetzelfde lot als zie Mariupol, Bakmoet, Avdiivka heeft moeten ondergaan?

Europees antwoord

Wat kan de EU dan wel doen? Zolang Oekraïne de Russen tegenhoudt, hoeven wij niet direct te vrezen voor een Russische inval. Maar met een Russisch gecontroleerd Oekraïne wordt de hele Europese veiligheidsstructuur ondermijnd en neemt de kans op een gewapend conflict met Russen toe. Daarom zullen we in Europa de maatschappelijke discussies moeten voeren over de invoering van een semi-oorlogseconomie (om zo Oekraïne en onszelf voldoende te kunnen leveren) en wellicht het instellen van een no-fly-zone of save heavens in Oekraïne, bijvoorbeeld Lviv en Odesa. Ook China kijkt aandachtig naar onze reactie. China levert tegelijkertijd wapens aan Rusland, terwijl wij lopen te mekkeren over escalatie, wordt Noord-Korea, Iran en China geen strobreed in de weg gelegd om Rusland met langeafstandswapens te bevoorraden.

 Zeker niet verder

Na twee jaar oorlog lijken de discussies over escalatie wat mij betreft achterhaald. Rusland wil haar doelen bereiken, lees: de Oekraïense staat vernietigen. Rusland zal stoppen waar ze gestopt wordt. Op een indirecte manier kunnen we Rusland laten stoppen door wapensteun aan Oekraïne, maar dan wel  veel meer dan nu. Verloopt dit proces te traag, en boekt Rusland vanzelf een resultaat waarmee ze kunnen leven, dan wordt een directe confrontatie tussen Rusland en de rest van de Europese landen steeds moeilijker te voorkomen. Want als Rusland haar doelstellingen in Oekraïne behaalt, wat weerhoudt Rusland er dan van om artikel 5 van de NAVO te testen? In alle Europese landen moeten we dus het maatschappelijke debat voeren over waar onze rode lijn ligt en over het instellen van een semi-oorlogseconomie. Op dit moment gaan er duizenden Oekraïners dood, doordat wij Oekraïne onvoldoende steunen. In de Verenigde Staten staan zelfs Abraham tanks stof te happen. Daarom is het ook zaak dat de EU daadkracht gaat tonen. Dat we nu die rode lijn opstellen: Tot hier en niet verder!

Hidde Bouwmeester

Historicus